คุณธรรม

คุณธรรม ตามศาสนาพุทธ

พุทธศาสนิกชนปฏิบัติตามแนวทางของมรรค ๘ ซึ่งอาจนับเป็นรายการจำแนกคุณธรรม ดังนี้ 1. สัมมาทิฏฐิ คือ ปัญญาเห็นชอบ หมายถึง เห็นถูกตามความเป็นจริงด้วยปัญญา เข้าใจอริยสัจ 4 2. สัมมาสังกัปปะ คือ ดำริชอบ หมายถึง การใช้สมองความคิดพิจารณาแต่ในทางกุศลหรือความดีงาม 3. สัมมาวาจา คือ เจรจาชอบ หมายถึง การพูดสนทนา แต่ในสิ่งที่สร้างสรรค์ดีงาม 4. สัมมากัมมันตะ คือ การประพฤติดีงาม ทางกายหรือกิจกรรมทางกายทั้งปวง 5. สัมมาอาชีวะ คือ การทำมาหากินอย่างสุจริตชน 6. สัมมาวายามะ คือ ความอุตสาหะพยายาม ประกอบความเพียรในการกุศลกรรม 7. สัมมาสติ คือ การไม่ปล่อยให้เกิดความพลั้งเผลอ จิตเลื่อนลอย ดำรงอยู่ด้วยความรู้ตัวอยู่เป็นปกติ 8. สัมมาสมาธิ คือ การฝึกจิตให้ตั้งมั่น สงบ สงัด จากกิเลส นิวรณ์อยู่เป็นปกติ

ในพุทธศาสนานิกายเถรวาท ยังมี Buddhavamsaโดย the Ten Perfections (dasa pāramiyo) ได้แก่:

1. ทาน Dāna parami : ความโอบอ้อมอารีย์ การเสียสละตน
2. ศีล Sīla parami : ศีลธรรม การประพฤติตนอย่างเหมาะสม
3. เนกขัมมะ Nekkhamma parami : การสละจากทางโลก.
4. ปัญญา Paññā parami การรู้ซึ้งเข้าใจธรรม
5. วิริยะ Vīriya parami : ความพยายาม ความขยัน พากเพียร
6. ขันติ Khanti parami : ความอดทน ความใจกว้าง
7. สัตย์ Sacca parami : ความถึงซื่งความจริง ความซื่อสัตย์
8. อธิษฐาน Adhiṭṭhāna parami : ความแน่วแน่ มุ่งมั่น
9. เมตตา Mettā parami : ความหวังดี ความใจดี ความเห็นอกเห็นใจ
10. อุเบกขา Upekkhā parami : การรู้จักปล่อยวาง การยอมรับสิ่งต่างๆตามสภาพที่เป็น

ในพุทธศาสนานิกายมหายาน พระสูตรดอกบัว (the Lotus Sutra; Saddharmapundarika) ได้ระบุถึง the Six Perfections ไว้ว่าคือ:

1. ทาน Dāna paramita: (ภาษาจีน, 布施波羅蜜).
2. ศีล Śīla paramita : (持戒波羅蜜).
3. ขันติ Kṣānti (kshanti) paramita : (忍辱波羅蜜).
4. วิริยะ Vīrya paramita : (精進波羅蜜).
5. ณาน Dhyāna paramita : การมีสมาธิมุ่งไปที่จุดๆเดียว (禪定波羅蜜).
6. ปัญญา Prajñā paramita : (智慧波羅蜜).
7.